وضعیت اقتصادی و اجتماعی استان مرکزی

موقعیت : مرکز ایران

مجاورت: شمال:استانهای تهران و قزوین جنوب: استانهای لرستان و اصفهان شرق:استانهای تهران، قم و اصفهان غرب: استان همدان

شهرستانها: آشتیان، اراک، تفرش، خمین، دلیجان، زرندیه، ساوه، شازند، کمیجان، محلات

 

استان مرکزی با مساحت ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع حدود ۱٫۸۲ درصد از مساحت کل کشور را دربر گرفته است.استان مرکزی معروف به پایتخت صنعتی ایران در مرکز کشور جای گرفته است. دو رشته‌کوه البرز و زاگرس این استان را در میان خود نگه داشته‌اند.این استان از ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش، ۳۲ شهر، ۶۶ دهستان، ۱٬۳۹۴ آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه تشکیل یافته که شهرستان‌های آن اراک، محلات، ساوه، تفرش، خمین، فراهان، دلیجان، شازند، آشتیان، کمیجان، زرندیه و خنداب بوده و شهر اراک مرکز آن است. همسایگان این استان از شمال استان‌های البرز و قزوین، از غرب استان همدان، از شمال شرقی استان تهران از جنوب استان‌های لرستان و اصفهان و از شرق استان‌های قم و اصفهان هستند.

 استان مرکزی از استان‌های صنعتی ایران و مقصد طبیعت‌گردی، پرنده‌نگری، کوهنوردی و کویرنوردی برای گردشگران است.این استان در تولید گل و گیاه توانایی بالایی دارد و شهرستان محلات مرکز این گل و گیاهان است.استان مرکزی استانی صنعتی بوده و بخش‌های خدمات، صنعت و کشاورزی پایه‌های اقتصاد استان را تشکیل می‌دهد.

تاریخچه

قدمت این استان به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد بازمی‌گردد. در تپه‌های باستانی و نقاط دیگر این سرزمین ردپایی از آثار تمدن‌های مختلف و همچنین اقوام گوناگون را می‌توان مشاهده کرد.استان مرکزی در هزاره اول قبل از میلاد جزو ایالات ماد بزرگ بود و تمام قسمت مرکزی و غربی ایران در داخل این استان قرار داشت و از کانون های قدیم استقرار در فلات ایران بوده است. این استان از قرن اولیه هجری، قسمتی از بلاد کهستان یا کوهستان یا قهستان یا جبال بوده که در زمان حکومت سلجوقیان به عراق عجم تغییر نام یافته است.

از اواخر عهد قاجاریه تا سال ۱۳۱۶ استان مرکزی زیرمجموعه یکی از ولایت‌ها بوده و بعد از این سال در محدوده استان یکم به مرکزیت شهر رشت قرار گرفت. بنا به تحولاتی که در سال ۱۳۲۶ در تقسیمات کشوری ایجاد شد، اراک و سایر شهرستان‌های استان در محدوده استان مرکزی قرار گرفت و تهران مرکز استان بود. سرانجام در سال ۱۳۵۶ توسط دولت استان مرکزی به مرکزیت اراک تاسیس شد.

 

 

 

اقلیم

استان مرکزی از آب و هوایی متنوع برخوردار است و دلیل آن هم نوسانات ارتفاعی، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته‌کوه البرز و زاگرس است.

در کل این استان به سه اقلیم نیمه بیابانی، معتدل کوهستانی همراه با زمستان سرد و تابستان معتدل تقسیم می‌شود.

 میانگین بارش سالانه در بازه ۱۷۰ تا ۴۵۰ میلی‌متر قرار دارد. میانگین دمای سالانه نیز از ۱۸ درجه سانتی‌گراد تا ۴ درجه سانتی‌گراد متغیر است.

مردم‌شناسی

استان مرکزی تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ از مهاجرپذیرترین استان‌های ایران بود. بیشتر ساکنان استان مسلمان و شیعه بوده و به زبان فارسی سخن می‌گویند. اما اقوامی نظیر تاتی در برخی روستاهای شهرستان‌های کمیجان (مانند وفس)، زرندیه (مانند الویر) و تفرش (مانند کهک) و میلاجرد، ترکی در قسمتی از روستاهای شهرستان‌های فراهان، خنداب، کمیجان، شازند، اراک، ساوه و زرندیه و روستاهای آشتیان و تفرش و میلاجرد و لک و لر در شهرهای خمین، شازند و خنداب سکونت دارند.در پاره‌ای از روستاهای شازند، خرقان و ساوه و همچنین در اراک اقوام ارمنی زندگی می‌کنند. ساوه و شازند محل سکونت کردها و خمین نیز محل سکونت ارمنیان و یهودیان است.

لباس محلی

لباس محلی هر قوم خبر از آداب و رسوم و فرهنگ آن قوم و منطقه می‌دهد.

پوشاک مردان در استان مرکزی از قسمت‌های سرپوش شامل: کلاه نمدی، کلاه گوشی، کلاه پهلوی و کلاه شاپو، تن‌پوش شامل: قبا، پیرهن، جلیقه، پوستین، کپنک و تمان و پاپوش شامل: شال پا، کلش، اوزی چپ، کفش ملکی، پوتون، گالش و اک شسته تشکیل می‌شود.

پوشاک بانوان نیز از سرپوش شامل: چاقچو، چرقد، کلاه، چادر، دستمال و کلقی و تن‌پوش شامل: پاچین، کوینک، قربند، کت، جلیقه و تمان است.

سوغات و صنایع دستی

انار، انگور، گیوه سنجان و فرش دستباف ساروق که از شهرت جهانی برخوردار است از مهم‌ترین صنایع دستی و سوغات استان مرکزی است.گل و گیاهان زینتی محلات نیز در کشور رتبه اول را دارد و به هلند ایران معروف است.

دیدنی‌ها

تالاب میقان اراک، خانه حسن پور اراک، حمام تاریخی چهارفصل اراک، بازار تاریخی اراک، مسجد جامع ساوه، باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر اراک، محوطه باستانی خورهه محلات، غار چال نخجیر دلیجان، روستای هزاوه اراک، سنگ نگاره‌های تیمره خمین، مقبره پروفسور حسابی در تفرش، روستای تاریخی انجدان اراک، غار سفید خانی اراک (عین هو) و محوطه باستان‌شناختی دوتپه شازند مختص افرادی است که عاشق طبیعت یا دیدن مکان‌های تاریخی هستند.

حمام چهارفصل، غار چال نخجیر، محوطه باستانی خورهه، بازار تاریخی اراک و مسجد جامع ساوه از آثاری هستند که ثبت ملی شده‌اند.